भारतीय इितहास आिण संस्कृ ित राजष छत्रपती शाह महाराज जन्मशताब्दी समारोह िवशेषांक

Abstract

राजर्षी छत्रपती एप्रिल शाहू मजाराजांचा [ते ९९७५ क जन्म पुस्तक ४६ वे २६ जूल्'न् १८७४ रोजी झाला. १८९४ रोजी महाराजांकडे कोल्हापूर संस्थानाची सर्व अधिकार सूत्रे मोंपचिम्यात अळालळो. त्या दिवसांपासून महाराज खऱ्या अथनि कोल्हापूरचे अधिपती झाले. या दिवसांपासून ते निर्वाण क्लिपर्यंत (६ मे १९२२) महाराजांनी बहुजन समाजाच्या सर्वांगीण विकासासाठी अळापले तन मन धन वेचिले. महारळाष्ट्रात समाज परिवर्तनाचीं चळवळ म. जोतिबा फुले यांनी सुरू केली. राजर्षी शाहु महाराजांनी तीस खतपाणी घातले वतोंवाढविसौल्यामुळें वहुजनसमाजांचा सर्वांगीण विकास भराभर होत गेला. ह्या समाजपरिर्क्सनाव्या इतिहासाची जडण घडण महाराजांच्या कारकीर्दीत इ. स. १८९४ ते १९२२ या काळात झाली. राजर्षी शाहू महाराज यांच्या जीवन ` कालपट’ळावै तीन विभाग पडतात. पहिला त्यांना दत्तक घेण्याची सुरुवात ते अधिकार प्रहृणप्पर्यंतचा म्हणजे १८८२ ते १८९४ पर्यंतचा. अधिकार ग्रंहृण केल्यानंतर महाराजांनी आपल्या राज्यांतील खैडोंपप्डी फिरून जनतेची सुखदुऱ्से समजून घेण्यास सुरुवात केली. तो पुढील सहा वर्षांचा म्हणजे १९०० पर्यंतचा दुसरा काळ आणि आपल्या राज्यात मूलगामी सुधारणा घडवून आणण्यात अग्रक्रम देऊन त्याकरिता झदून आणि प्रतियामों प्रवृ- तौ’शो झगदून त्णंनीं रंजल्या गांजल्पांकरिंता आपल्या राज्यात शैक्षणिक सामाजिक प र्णांथक सुधारणा घडवून आणल्या तो तिसरा कालखंड त्यांच्या छ्नध्रनळाप‘र्यंतचा.